در عصر پست مدرن که فراروایت ها ضعیف ترین دوران خود را سپری می کنند و بحران هویت گریبان گیر بیشتر جوامع جهان شده و افراد در ورطه سرگشتگی و سردرگمی به حال خود رها شده اند، ملتی بقای خود را تضمین می کند و می تواند حرکت به جلوی خود را تداوم بخشد که کنترل تاریخ و گذشته خود را در دست داشته باشد و بتواند این دو را در شکل میراث و از راه ارائه تفسیری عالمانه، اصیل، روایت گونه و مخاطب محور به شهروندان خود و سایرین انتقال دهد. حاصل این تلاش شناخت، تعامل، همگرایی و ساخت هویتی یکدست و نیرومند در عین حفظ تفاوت هاست که به حق نیل به این اهداف نیازمند کوشش بی وقفه یک ملت است که در صورت حصول، منادی پیشرفت مادی و معنوی آن ملت خواهد بود.
یکی از این میراث مهم، و شاید مهمترین میراث هر ملتی، ادبیات آن است. ادبیات تجلی گاه خلاقیت و مظهر خودباوری ملت هاست؛ آنگاه که تصمیم گرفته اند خود باشند و از ابراز خویشتن نهراسند. در این زمینه نیز به طور طبيعي ملت هايي بهتر و ملت هايي دیگر ضعیف تر عمل کرده اند که این مهم در عصر حاضر، منشاي رقابت مندی است. ادبیات حوزه فرهنگی ایران زمین نیز به سبب غنا و تنوع غیرقابل انکار و گسترشش در گذر سده های بی شمار، گنجینه ای است که می تواند اعتلای نام ایران را به دنبال داشته باشد. از آنجا که ادبیات کهن و معاصر ما اکنون در سایه ادبیات سایر ملل تا حدودی رنگ باخته و از سوی اقشار مختلف کشور به ویژه جوانان نادیده گرفته می شود، در جهت معرفی آن به جهانیان و تقویت جایگاه آن در میان شهروندان جامعه خویش باید به شیوه های جذاب تر، خلاقانه تر و کمتر نخبه گرا اندیشیده شود. یکی از این شیوه ها که رهیافت های فراوانی برای جامعه در پی دارد پیوند صنعت گردشگری با میراث ادبی کشور است. از آمیزش خجسته این دو مقوله پدیده ای حاصل می شود که در ادبیات حوزه گردشگری آن را گردشگری ادبی می نامند (شاید به عبارتی بهتر است آن را گردشگری میراث ادبی نامید) که روندی رو به رشد در جهان، به ويژه در کشورهای توسعه یافته دارد. گردشگری ادبی فعالیتی است که زاییده علاقه به یک نویسنده، اثر یا فضای ادبی و یا میراث ادبی یک مقصد است و شامل بازدید از محل تولد و تدفین ادیبان، موزه های ادبی و سایر مكان هاي مرتبط با نویسندگان و آثار ادبی و همچنین پیمودن مسیرهایی با مضامین ادبی است. البته گردشگری ادبی فعالیتی نوین نیست و مزار ادیبان همواره جزء مكان های مهم در تورهای بزرگ (گراند تور) سده هاي 18 و 19 اروپا بوده است. گردشگران نخستین تور هاي بزرگ، مسیری را که نویسندگان کلاسیک شرح داده بودند، دنبال می كردند. بعدها، شاعران دوره رمانتیک چون بایرون و شلی الهام بخش سفر این بازدیدکنندگان شدند. در ایران نیز سیاحان و سفرنامه نویسانی چون ناصرخسرو این نقش را بازی کردند و نوشته های آنان به عنوان یک ژانر ادبی افراد را ترغیب به سفر می كرد. البته این گردشگران بسیار فرهیخته بودند و از آگاهی فرهنگی و توانایی مالی براي چنین سفرهایی برخوردار بودند. برخی از گردشگران ادبی معاصر با این مسافران نخستین شباهت هایی دارند و به طور يقين علاقه به مضمون های ادبی هنوز محفلی برای طبقه متوسط با تحصیلات بالاست، ولی در سال های اخیر این نوع گردشگری با گسترش تنوع و تعدد جاذبه هایش عمومیت بسیار بیشتری پیدا کرده است. جاذبه های گردشگری ادبی معمولا در سه شکل زیر متجلی می شوند:

الف) مكان های واقعی: این مكان ها با زندگی یک نویسنده ارتباط واقعی دارند و معمولاً محل تولد، زندگی، آفرینش آثار، مرگ و دفن آنها هستند. خانه جین آستین در چاوتاون در همپ شایر، محل تولد روبرت بورنز در آلووی (اسکاتلند)، یوش محل تولد نیما یوشیج، خانه شهریار در تبریز نمونه هايي از اين گروه هستند. وجود این مكان ها برای گردشگران مسجل و انکارناپذیرند.

ب) مكان های خیالی: این مكان ها بیانگر یا تجلی فضای رمان، نمایش نامه یا شعر هستند. خیابان های دوبلین در اولیس نوشته جیمز جویس، خانه خیالی شرلوک هلمز نوشته سر آرتور کونان دویل، قلعه ها و دژهايي و مكان هايي كه در ادبيات كهن ما از آنها نام برده شده از جمله این جاذبه ها هستند.

ج) مكان های ساخته شده: مكان هايي هستند که به عمد برای جذب بازدیدکننده خلق شده اند. دنیای دیکنز که به تازگی در چاتهام افتتاح شده است و دنیای بیتریکس پاتر در ویندرمر از این نمونه مكان ها هستند. در واقع ارتباط با یک چهره یا شخصیت ادبی به مقصد امکان می دهد تا دامنه وسیعی از جاذبه¬های موضوعی گردشگری را توسعه دهد. در اینجا می توان به استراتفورد-اپان-آوون اشاره کرد که دارای تسهیلات متنوعی با مضمون شکسپیر است. مسیرهای ادبی زیادی برای ترغیب بازدیدکنندگان به دیدن سایت های تأثیرگذار در زندگی ادیبان و مكان های خیالی تر خلق شده اند. مانند مسیرهايي كه زندگی توماس هاردی، جورج الیوت، آگاتا کریستی و روبرت بورنز را نمايش می دهند. تمرکز این مسیرها معمولاً بر زندگی این ادیبان است اما مسیرهایي نیز وجود دارند که خود آثار را تفسیر می کنند مانند مسیر کد داوینچی و مسیر هری پاتر. سرانجام، به این گروه می توانیم شهر کتاب یا شهر ادبی را نیز بیافزاییم. این مقصدها به ترویج ارتباط خود با نویسندگان یا شخصیت های ادبی می پردازند، برای مثال دوبلین و جیمز جویس، ادینبورگ و والتر اسکات. احساس غرور نسبت به وجهه و اعتبار ادبی یک ناحیه می تواند حتی شکل یک جشنواره به خود بگیرد.

مزایا و منافع توسعه این نوع گردشگری عبارتند از:

• ایجاد اوقات فراغت لذت بخش و سرشار از آموزه های گران بار که دغدغه اوقات فراغت در آینده ای نزدیک خواهد بود.
  
• آشنا کردن بازدیدکنندگان داخلی و خارجی با مفاخر ادبی و دستاوردهای آنها.
  
• تقویت و تسریع جریان فرهیختگی با برانگیختن حس کنجکاوی بازدیدکنندگان از طریق تفسیرهای ارائه شده در مكان ها.
  
• تقویت و غنی کردن محتوای مواد آموزشی کودکان و نوجوانان از طریق تعریف و تعیین تورهای سازمان یافته آموزشی به جاذبه ها و منابع ادبی کشور.
  
• معرفی تصویری نیرومند و جذاب که بازتاب فرهنگ، تمدن و ادب غنی حوزه فرهنگی ایران زمین باشد.
  
• خنثی کردن اثرات مخرب مدرنیته چون از خودبیگانگی و تضعیف خودباوری ملت هاي در حال توسعه.
  
• تقویت همبستگی و انسجام ملی به ویژه در جوامعی که از تنوع قومی برخوردارند.
  
• حفظ نوستالژی جمعی.
  
• پاسداری از ارزش های هنری و زیبایی شناختی.
  
• توانمندسازی روانی اجتماعات محلی و پرورش حس افتخار و غرور در آنها نسبت به دارایی های فرهنگی و ادبی و تلاش بیشتر جهت نگهداشت، تقویت و افزودن بر این دارایی های ارزشمند.
  
• توانمندسازی اجتماعی جوامع محلی.
  
• توانمندسازی سیاسی مردم بومي و پرورش حس مشارکت در آنها براي تعیین سرنوشت خود و محیطی که در آن زندگی می کنند.
  
• توانمندسازی اقتصادی جوامع محلی از طریق اشتغال زایی و خلق ثروت، که راه نابودی جهل و ریشه کنی فقر است.
  
• درآمدزایی برای صنعت گردشگری که نیازمند گسترش زمینه فعالیت خود برای حفظ و تقویت رقابت پذیری در سطح ملی و منطقه ای است.
  

مرکز پژوهش های تعطیلات نو در سایه آگاهی از منافع بالا و در راستای بند الف ماده 3 و ماده 4 برنامه پنجم توسعه، که بر لزوم حمایت از میراث فرهنگی مشترک در زمینه ادبیات و هنر و نیز شناساندن و معرفی فرهنگ و تمدن اسلامی- ایرانی و گسترش خط و زبان و ادبیات فارسی تأکید می کند، عزم آن دارد که برای اولین بار در کشور همایشی را در زمینه گردشگری ادبی برگزار كند که اقدامی کم نظیر در سطح جهان است.